• ถ้ำเอลโลรา (Ellora Caves)
• ในอดีตโบราณนานมา การสร้างสิ่งก่อสร้างที่ยิ่งใหญ่และสิ่งมหัศจรรย์ของโลก บางครั้งก็มักเกิดจากพลังความเชื่อทางศาสนา ความศรัทธา ความกลัว และ ความรัก ถ้ำเอลโลราก็เหมือนกัน นั่นคือพลังความเชื่อและความศรัทธาของเหล่าสาวก ที่ได้ร่วมมือกันขุดเจาะภูเขาเพื่อก่อสร้างวิหารหรือรูปเคารพสักการะของศาสนาที่ตัวเองนับถือ เคารพ ศรัทธาเมื่อพันกว่าปีมาแล้ว ซึ่งศาสนาแต่ละศาสนามีแหล่งกำเนิดและมูลเหตุในความเชื่อที่แตกต่างกัน มีหลักคำสอนแตกต่างกัน ถึงแม้จะมีบางส่วนใกล้เคียงกันแต่แนวคิดมูลฐานไม่เหมือนกัน แต่เมื่อศาสนาทั้งสามมาอยู่ร่วมกันในภูเขาแห่งเดียวกัน โดยเจาะภูเขาจนกลายเป็นถ้ำหิน เพื่อใช้เป็นวัด โบสถ์ วิหาร หอสวดมนต์ที่มีจำนวนทั้งหมดถึง 34 ถ้ำ อยู่ในภูเขาลูกเดียวกันทั้งสามศาสนาคือศาสนาพุทธ ศาสนาฮินดูและศาสนาเชน ที่ถ้ำเอลโลรา เมืองออรังกบาด ประเทศอินเดีย ถ้ำแห่งนี้เป็นถ้ำที่เกิดขึ้นจากฝีมือมนุษย์โดยเจาะภูเขาหินทั้งลูกจนกลายเป็นถ้ำ
• มีคนเคยกล่าวไว้ว่าหากใครได้ชมถ้ำอชันตาแล้วถ้ำเอลโลราก็ดูเหมือนจะไร้ความหมาย เพราะความวิจิตรพิศดารและความงามอยู่ที่ถ้ำอชันตาหมด แต่หากมองกันให้ดีจะเห็นว่าถ้ำอชันตาและถ้ำเอลโลรานั้นมีความมหัศจรรย์กันคนละแบบ ถ้ำอชันตามีความงดงามแต่มีเพียงศาสนาเดียวคือพระพุทธศาสนาเพียงแต่มีสองนิกายหลักคือมหายานและเถรวาท ส่วนถ้ำเอลโลรานั้นมีถึงสามศาสนาซึ่งมีความแตกต่างทางความเชื่อคนละอย่าง
• ถ้ำเอลโลร่าสร้างขึ้นประมาณพุทธศตวรรษที่ 9 - 12 ในขณะที่การสร้างถ้ำอชันตากำลังจะสิ้นสุดลงจึงเป็นเหมือนรอยต่อแห่งประวัติศาสตร์ ถ้ำเอลโลร่ามี 34 ถ้ำ แบ่งเป็นสามตอน สามศาสนา คือศาสนาพุทธมี 12 ถ้ำตั้งแต่ถ้ำที่ 1-12, ศาสนาฮินดูมี 17 ถ้ำคือถ้ำที่ 13-29, และศาสนาเชนมี 5 ถ้ำคือถ้ำที่ 30-34 เริ่มสร้างจากด้านใต้ซึ่งเป็นถ้ำของพระพุทธศาสนาทอดยาวตามภูเขาไปทางทิศเหนือคือศาสนาฮินดูและสิ้นสุดลงด้วยถ้ำของศาสนาเชน ระยะทางประมาณสองกิโลเมตร โดยศาสนาพุทธเริ่มต้นสร้างก่อน พอพระพุทธศาสนาเริ่มเสื่อม ศาสนาฮินดูกำลังรุ่งเรืองจึงสร้างต่อ และตามมาด้วยศาสนาเชน ตามลำดับ
• ถ้ำเอลโลรา เป็นหมู่ถ้ำในยุคหลังเกิดขึ้นในช่วงประมาณพุทธศักราช 1100 ถึง ถึง 1400 เป็นสมบัติของสามศาสนาคือพระพุทธศาสนานิกายมหายาน ศาสนาฮินดู และศาสนาเชน รวมถ้ำทั้งหมด 34 ถ้ำ แบ่งเป็น
1. ถ้ำพระพุทธศาสนามหายาน (สร้างประมาณพ.ศ.1100 - 1350) มี 12 ถ้ำ (ถ้ำหมายเลขที่ 1 - 12)
2. ถ้ำศาสนาฮินดู (สร้างประมาณพ.ศ.1200 - 1450) มี 17 ถ้ำ (ถ้ำหมายเลขที่ 13 - 29)
3. ถ้ำศาสนาเชน (สร้างประมาณพ.ศ.1350 - 1450) มี 5 ถ้ำ (ถ้ำหมายเลขที่ 30 - 34)
• ถ้ำเอลโลรา เป็นถ้ำสามศาสนา สร้างขึ้นต่างกรรมต่างวาระกัน มีวัตถุประสงค์ต่างกันคือ
• ถ้ำของพระพุทธศาสนานั้นสร้างถ้ำขึ้นเพื่อใช้เป็นวัดหรือสังฆารามและใช้เพื่อประกอบพิธีสังฆกรรม และใช้เป็นที่พักอาศัย จึงมีสังฆารามเป็นที่อยู่อาศัยของพระภิกษุ มีสถานที่สำหรับใช้เพื่อการศึกษาพระพุทธศาสนาทั้งหอสวดมนต์ หอฉัน บางถ้ำใช้เป็นเหมือนโรงเรียนที่พระภิกษุใช้ในการเรียนการสอนพระปริยัติธรรมซึ่งมีหลักฐานที่ถ้ำหมายเลขสิบเอ็ดเป็นอาคารสามชั้นเจาะเข้าไปในผนังหิน
• ส่วนถ้ำของศาสนาฮินดูนั้น เป็นถ้ำที่แกะสลักอย่างงดงามวิจิตรพิศดาร ใหญ่โต เป็นถ้ำที่แกะสลักรูปเคารพของมหาเทพ อาทิ พระศิวะ พระแม่อุมาเทวี พระวิษณุ พระพรหม รวมทั้งการเล่าเรื่องราวของมหาเทพผ่านรูปแกะสลักต่างๆ มีเครื่องประดับมากมาย แสดงความยิ่งใหญ่แห่งศาสนาของตน มีประตูทางเข้าใหญ่โต สิ่งก่อสร้างและรูปเคารพที่ปรากฎในถ้ำของฮิดูจึงดูโดด