ผันทนชาดก หมีกับไม้ตะคร้อ

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ ฝั่งแม่น้ำโรหิณี เมืองราชคฤห์ ทรงปรารภการทะเลาะกันของพระประยูรญาติ ได้ตรัสอดีตนิทานมาสธก ว่า...

          กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในเมืองพาราณสี มีบ้านช่างไม้ตระกูลหนึ่งประกอบรถเลี้ยงชีพ สมัยนั้น ณ ป่าหิมพานต์ มีหมีตัวหนึ่งเที่ยวหากินอิ่มแล้ว มักจะมานอนพักผ่อนที่ใต้ต้นตะคร้อใหญ่ต้นหนึ่งเป็นประจำ

          อยู่มาวันหนึ่ง ขณะที่มันกำลังนอนหลับเพลิน ๆอยู่ใต้ต้นไม่ตะคร้อนั้น ได้มีลมพัดกิ่งไม้แห่งกิ่งหนึ่งหักตกลงไปถูกคอมัน มันสะดุ้งตื่นขึ้นมาแล้วรีบวิ่งไปวิ่งมา เหลียวซ้ายแลขวาด้วยคิดว่าราชสีห์หรือเสือทำร้ายตน เมื่อไม่เห็นอะไรเหลือบไปเห็นกิ่งไม้ แห้งวางอยู่ใกล้ ๆ มันโกรธขึ้นมาทันทีที่ต้นตะคร้อทำให้มันตื่นขึ้นมามันจึงใช้เล็บตะกุยต้นตะคร้อใหญ่นั้น พร้อมตะคอกรุกขเทวดาประจำต้นไม้ว่า "ข้าไม่ได้กินใบต้นไม้ของเจ้าและก็ไม่ได้หักกิ่งเจ้าซักกะหน่อย ทีสัตว์ตัวอื่นมานอนที่ตรงนี้เจ้าไม่ได้ว่าอะไร ทีข้ามานอนเจ้ากลับซัดกิ่งไม้ใส่ข้า คอยดูสัก ๒-๓ วันเถิด ข้าจะให้เขามาขุดเจ้าทั้งรากทั้งโคนตัดเป็นท่อนน้อยท่อนใหญ่นำไปขาย"

          หลังจากวันนั้นมันจึงเที่ยวแสวงหานายช่างไม้อยู่ ต่อมาวันหนึ่งนายช่างไม้พร้อมลูกน้อย ๒-๓ คนได้ขับเกวียนเพื่อไปตัดต้นไม้ไปถึงที่นั้น ปลดเกวียนแล้วได้ถือมีดและขวานยืนเลือกต้นไม้อยู่ใต้ต้นตะคร้อนั้น มองดูทางโน้นทางนี้อยู่ เจ้าหมีที่แอบอยู่ข้างหลังต้นไม้ได้พูดขึ้นว่า
          "สหาย.. ท่านต้องการต้นไม้หรือ"
          นายช่างพอได้ยินก็คิดแปลกใจว่าสัตว์สามารถพูดภาษามนุษย์ได้อย่างไร ไม่เคยพบเห็นที่ไหนมาก่อนจึงร้องตอบว่า
          "เจ้าหมี ใช่ละไม้อะไรที่จะทำกงรถได้ดีที่สุดช่วยบอกเราด้วย"
          หมี "ไม้รัง ไม้ตะเคียน ไม้หูกวางก็ไม่มั่นคงเท่าไม้ตะคร้อหรอก"
          นายช่างไม้ "ต้นตะคร้อมีใบมีลำต้นเป็นอย่างไรเราไม่รู้จัก"
          หมี "ก็คือต้นที่ท่านยืนอยู่ใกล้ ๆ นี้เอง เป็นไม้ที่เหมาะทำรถเป็นอย่างดี" ว่าแล้วก็เดินหนีไป
          นายช่างไม้เห็นดีด้วย ตกลงใจตัดต้นตะคร้อนั้น จึงเตรียมอุปกรณ์เพื่อตัดต้นไม้ รุกขเทวดาประจำต้นตะคร้อเห็นวิมานของตนถูกทำลายโกรธแค้นหมีมาก จึงจำแลงกายเป็นนายพรานป่าเดินเข้าไปหานายช่างไม้นั้นแล้วถามว่า
          "นายช่างท่านจะตัดต้นไม้นี่ไปทำอะไร"
          นายช่างไม้ "ไปทำรถขาย"
          นายพราน "ใครบอกท่าน"
          นายช่างไม้ "หมีตัวหนึ่ง"
          นายพราน "ดีแล้วละที่หมีบอก รถไม้ของท่าน ถ้าอยากจะให้งามยิ่งขึ้นให้นำหนังหมีหุ้มด้วยนะ ก็จะงามหาที่เปรียบมิได้"
          นายช่างไม้ "ข้าพเจ้าจะได้หนังหมีจากไหน"
          นายพราน "ก็หนังหมีตัวที่บอกท่านนั้นไว ได้หนังหมีแล้วค่อยมาตัดต้นไม้ที่หลังจะดีกว่า เดี๋ยวมันจะหนีไปไกล"
          นายช่างไม้เห็นดีตามนั้นจึงได้ตามไปฆ่าหมีเอาหนังแล้วค่อยมาตัดเอาต้นตะคร้อที่หลัง ทำให้การผูกเวรซึ่งกันและกันของหมีและต้นตะคร้อมีมาตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา 

นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า :

การทะเลาะกันนำมาซึ่งความฉิบหาย